بیماری ویروسی ابولا

ویروس ابولا یا ابولاویروس زئیر (به انگلیسی: Ebola virus) یا (EBOV) یکی از ۶ گونه ویروس شناخته‌شدهٔ متعلق به سرده ابولاویروس است.

چهار گونه از ابولاویروس‌ها، در انسان و سایر پستانداران، ایجاد تب‌های خونریزی دهنده خطرناک و معمولاً کُشنده موسوم به بیماری ویروسی ابولا می‌کنند.

ابولا به‌طور مرگباری در میان انسان‌ها و میمون‌ها در آفریقا شایع است.

محققان بر این باور هستند که مخزن طبیعی ابولاویروس‌ها، خفاش‌ها و به‌ویژه خفاش‌های میوه‌خوار هستند.

شیوع و گسترش ویروس ابولا بین انسان‌ها و بین خفاش‌ها و انسان، از طریق مایعات بدن انجام می‌شود.

تاریخچه

این ویروس نخستین بار در سال ۱۹۷۶ میلادی شناسایی شد.

در سال ۱۹۷۶، ابولا حدود ۳۰۰ نفر را مبتلا کرد و با شیوع آن از هر ۱۰ نفر مبتلا به بیماری ۹ نفر و در سال ۱۹۹۵ از این ویروس ۸۰ درصد مبتلایان جان باختند.

در سال ۲۰۱۴ نیز با انتشار مجدد این ویروس که از گینه شروع شد

و به کشورهای همسایه سیرالئون و لیبریا گسترش یافت حدود ۴۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.

در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، و طی همه‌گیری ویروس ابولا در آفریقای غربی، حدود ۲۲۰۰۰ مورد مشکوک به ابتلا شناسایی شدند.

در این همه‌گیری، دست‌کم ۱۱۰۰۰ نفر نیز بر اثر این بیماری کشته شدند.

سازمان بهداشت جهانی ۱۵۰ کارشناس را برای کمک به پیشگیری از انتشار ویروس به منطقه اعزام کرده‌است.

نام این ویروس از یکی ۹۰ رودخانهٔ کشور زئیر، که امروزه جمهوری دموکراتیک کنگو نام دارد،

گرفته شده و این بیماری برای اولین بار در کشور کنگو دیده شد.

نخستین مورد ابتلا

در سال ۱۹۷۶ محفظه‌ای آبی‌رنگ حاوی نمونه‌های خون یک راهبه بلژیکی با نامه‌ای از یک پزشک در کینشاسا به شهر آنتورپ بلژیک فرستاده شد.

پژوهشگران در بلژیک در بررسی این نمونه‌های خون با ویروسی با ساختار کرم‌مانند روبه‌رو شدند که تا آن زمان مشابهی نداشت.

پس از آن، با سفر به قلب منطقه‌ای که این ویروس در آنجا شایع شده بود در یافتند

که خون، استفراغ و اسهال بیماران، اصلی‌ترین منشأ انتقال ویروس است و روش‌هایی همچون محدود کردن

بیماران و شناسایی افرادی که با آن‌ها در تماس بودند برای جلوگیری از گسترش بیماری تعریف شدند.

ویژگی‌ها

ویروس ابولا یک آران‌ای ویروس با آران‌ای تک‌رشته‌ای سنس منفی است که حدود ۱۹۰۰۰ نوکلئوتید دارد.

محتوای ژنتیکی ابولاویروس‌ها، توانایی رمزنگاری هفت نوع پروتئین ویروسی را داراست.

این ویروس‌ها دارای پوشش ویروس بوده و ساختمانی لوله‌ای‌شکل با قطری حدود ۸۰ نانومتر دارند.

بیماری‌زایی

علائم و نشانه‌های ابولا

مدت زمان قرار گرفتن در معرض ویروس و توسعه علائم (دوره کمون) بین ۲ تا ۲۱ روز است.

اما اغلب موارد مشاهده شده این بیماری بین ۴ تا ۱۰ روز است.

با این حال، برآوردهای اخیر بر اساس مدل ریاضی پیش‌بینی شده‌است که در حدود ۵٪ از موارد، ممکن است بیشتر از ۲۱ روز زمان ببرد.

علائم ابولا معمولاً با یک مرحله شبه آنفلوآنزا که ناگهانی است، شروع می‌شود

که با احساس خستگی، تب، ضعف، کاهش اشتها، درد عضلانی، درد مفاصل، سردرد، گلودرد همراه است.

درجه تب معمولاً بالاتر از ۳۸٫۳ درجه سانتی گراد (۱۰۰٫۹ °F) می‌رود.

به همین دلیل است که اغلب، تب با عارضه‌هایی مثل استفراغ، اسهال و درد شکم همراه می‌باشد.

بعد مدتی تنگی نفس و درد قفسه سینه ممکن است رخ دهد، همراه با تورم، سردرد و گیجی.

در حدود نیمی از موارد، در پوست ممکن است، به‌صورت ماکولوپاپولر (منطقه قرمز مسطح پوشش داده شده با برجستگی کوچک) دیده شود،

که ممکن است بین ۵ تا ۷ روز بعد دیده شود که این نشان از توسعه بیماری است.

در برخی موارد، خون‌ریزی داخلی و خارجی ممکن است رخ دهد.

این عوارض به‌طور معمول پنج تا هفت روز پس از علائم برای اولین بار آغاز می‌شود.

در همه افراد آلوده شده نشانه‌هایی از لخته شدن خون مشاهده می‌شود.

در ۴۰–۵۰ درصد از موارد افراد مبتلا به این ویروس خون‌ریزی از غشاهای مخاطی گزارش شده‌است

و این ممکن است در استفراغ، خون، سرفه کردن خون، یا حضور خون در مدفوع مشاهده شود.

خون‌ریزی به داخل پوست رخ می‌دهد؛ پتشی، پورپورا ایجاد می‌شود، یا هماتوم (به ویژه در اطراف محل‌های تزریق سوزن) دیده می‌شود.

خون‌ریزی به سفیدی چشم نیز ممکن است رخ دهد.

این از نوع خون‌ریزی سنگین غیرمعمول است و اگر این خونریزی‌های داخلی رخ بدهد در داخل دستگاه گوارشی اتفاق می‌افتد.

بهبودی بین ۷ و ۱۴ روز پس از شروع علائم آغاز خواهد شد.

کسانی که زنده می‌مانند اغلب نشانه‌هایی مثل درد مفاصل، التهاب کبد، کاهش شنوایی، و علائم اساسی مانند احساس خستگی، ادامه ضعف، کاهش اشتها، همراه داشته باشند.

مرگ، اگر اتفاق بیفتد، به‌طور معمول بین ۶ تا ۱۶ روز پس از شروع علائم و اغلب به دلیل فشار خون پایین و از دست دادن مایع رخ می‌دهد.

به‌طور کلی، خون‌ریزی نشان دهنده نتیجه بدتر و وضع بحرانی است و این از دست رفتن خون ممکن است منجر به مرگ شود.

بیماران اغلب در کما، در نزدیکی پایان زندگی هستند.

عامل این بیماری و راه تشخیص آن

این ویروس از طریق تماس با خون یا مایعات بدن حیوان آلوده منتقل می‌شود(که معمولاً شامل میمون‌ها یا خفاش‌های میوه‌خوار هستند).

انتقال بیماری از طریق هوا هنوز در محیط طبیعی به ثبت نرسیده‌است.

دانشمندان بر این باورند که خفاش‌های میوه‌خوار بدون این که مبتلا به این بیماری شوند، می‌توانند ویروس آن را با خود حمل کنند و انتقال دهند.

هنگامی که انسانی به این ویروس آلوده شود، می‌تواند باعث انتقال این بیماری میان انسان‌های دیگر گردد.

بازماندگان مذکر تقریباً تا دو ماه این بیماری را از طریق مایع منی انتقال می‌دهند.

برای تشخیص این بیماری، معمولاً ابتدا بیماری‌های دیگر با نشانه‌های مشابه،

همچون مالاریا، وبا و دیگر انواع تب‌های هموراژیک ویروسی از دایرهٔ تشخیص مستثنی و حذف می‌شوند.

پزشکان برای تأیید تشخیص بیماری نمونه‌های خونی را برای یافتن پادتنها و RNA ویروس یا خودِ آن آزمایش می‌کنند.

در حالیکه آزمایش‌های رایج برای تشخیص بیماری ابولا یک تا دو روز زمان می‌برد،

پژوهشگران MIT روشی جدید توسعه داده‌اند که ظرف مدت ۱۰ دقیقه این بیماری را تشخیص می‌دهد.

این آزمایش یک نوار کاغذی شبیه نوارهای تشخیص بارداری است.

پیشگیری

پیشگیری از این بیماری با کاهش گسترش آن از طریق میمون‌ها و خوک‌های آلوده به ویروس صورت می‌گیرد.

این کار را می‌توان با بررسی و معاینهٔ حیوانات برای یافتن موارد آلودگی انجام داد و در صورت شناسایی آن‌ها را کُشت و جسدشان را نابود کرد.

یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه، شستشوی مکرر دست‌ها است.

(میتوان از ضدعفونی کننده دست بر پایه الکل استفاده کرد).

پختن گوشت به اندازهٔ مناسب و پوشیدن لباس‌های محافظتی هنگام تماس با گوشت نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد

و همچنین هنگام حضور در اطراف شخص مبتلا به این بیماری می‌توان لباس‌های محافظتی پوشید و بعد دستها را شست.

نمونهٔ مایعات و بافت‌های بدن افراد مبتلا به این بیماری بایستی با احتیاط ویژه حمل شود.

نتایج اولیه آزمایش واکسن ابولا ‘ VSV-EBOV’ که اداره بهداشت عمومی کانادا کار ساخت آن را برعهده دارد،

نشان می‌دهد این واکسن مصونیت ۱۰۰درصدی ایجاد کرده‌است.

این واکسن حاوی بخش کوچکی از ویروس ابولا و یک ویروس بی خطر دیگر است

و تماس سیستم ایمنی با این ترکیب سبب می‌شود، این سیستم راه مقابله با ویروس ابولا را یاد بگیرد.

آزمایش این واکسن در گینه انجام شد و هر از گاهی فرد مبتلا، اعضای خانواده، دوستان و همسایگان واکسینه می‌شدند

تا یک حلقه پیشگیری در اطراف بیمار تشکیل شود.

بین ماه‌های آوریل تا ژوئیه امسال حدود ۱۰۰ فرد مبتلا واکسینه شدند.

۲۰۱۴ نفر که در تماس نزدیک با مبتلایان بودند بلافاصله یا با فاصله سه هفته واکسینه شدند.

هیچ‌کدام از این افراد به ابولا مبتلا نشدند.

درمان، بهبودی و همه‌گیرشناسی

هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد؛

می‌توان برای کمک به افراد مبتلا به آن از آب‌درمانی خوراکی (نوشاندن آب‌های محتوی قند و نمک) یا مایعات وریدی استفاده کرد.

این بیماری نرخ مرگ و میر بالایی دارد: اغلب باعث مرگ بین ۵۰ تا ۹۰ درصد مبتلایان می‌شود.

از ۴ گونه ویروسی ابولا یک گونه تنها به یک ابتلای بدون علامت منجر می‌شود و به مرگ نیز منتهی نخواهد شد.

بیماری ویروسی ابولا اولین بار در سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو شناسایی شد.

این بیماری معمولاً در مناطق گرمسیری کشورهای جنوب صحرای آفریقا شیوع پیدا می‌کند.

از سال ۱۹۷۶ (که اولین مورد این بیماری شناسایی گردید)، تا سال ۲۰۱۳ کمتر از ۱۰۰۰ نفر در سال مبتلا شده‌اند.

بزرگ‌ترین مورد شیوع این بیماری تاکنون مربوط به شیوع آن در غرب آفریقا در سال ۲۰۱۴ است

که تاکنون ادامه داشته و مردم کشورهای گینه، سیرالئون، لیبریا و احتمالاً نیجریه به این بیماری مبتلا شده‌اند.

تا ماه اوت سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۶۰۰ مورد ابتلا به این بیماری شناسایی شده‌است.

درمان

هیچ درمانی تا سال ۲۰۱۵ برای بیماری ویروسی ابولا وجود نداشت.

مراقبت‌های این بیماری شامل حفظ وضعیت طبیعی بدن، و تأمین مایعات بدن، مقابله با کم‌آبی،

مصرف داروهای انعقاد خون در اوایل عفونت و جلوگیری از خونریزی، کلینیک درد،

استفاده از آنتی‌بیوتیک و داروی ضد قارچ و کنترل سطح اکسیژن بدن و درمان عفونت‌های ثانویه.

زدمپ، به همراه تی‌کی‌ام-ابولا یکی از دو داروی در حال بررسی، برای مقابله با ویروس ابولا از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا می‌باشد.

در عین حال، این دارو هنوز مراحل آزمایش انسانی را نگذرانده‌است.