سوختگی

سوختگی یکی از دردناک‌ترین و تلخ‌ترین تجربیاتی است که یک نفر می‌تواند در زندگی داشته باشد، چون علاوه بر آنکه درد و سوزش زیادی دارد، حتی ممکن است پس از بهبودی نیز اثر زخم (اِسکار) به‌جای بگذارد. همان‌طور که می‌دانید درمان سوختگی‌ شدید یا آنهایی که روی نواحی حساسی از بدن مانند صورت اتفاق می‌افتند، طولانی‌تر و پرهزینه‌تر است، پس باید سعی کنید تا آنجا که ممکن است دچار سوختگی نشوید. اما علی‌رغم دقت و مراقبت شما باز هم ممکن است این اتفاق برای شما یا یکی از عزیزان‌تان بیفتد. پس لازم است اطلاعات‌تان را در این زمینه افزایش دهید تا بتوانید با درمان سریع و رسیدگی به‌موقع، احتمال عوارض جانبی و طولانی‌ شدن روند درمان را به حداقل برسانید. این مطلب به معرفی انواع سوختگی‌ها، عوارض احتمالی و روش‌های درمان آنها می‌پردازد. با ما همراه باشید.

سوختگی‌ها چه هستند

سوختگی‌ها یکی از شایع‌ترین صدمات خانگی، به‌ویژه در میان کودکان هستند. واژه‌ی سوختگی در اینجا به معنای احساسی فراتر از سوزش معمولی روی پوست است. سوختگی‌ها، نوعی آسیبِ پوستیِ شدید هستند که باعث مرگ سلول‌‌های پوست در آن ناحیه می‌شوند.

اکثر مردم، بسته به علت و درجه‌ی آسیب می‌توانند بدون عواقب سلامتی جدی از سوختگی بهبود یابند. اما سوختگی‌های جدی‌تر به مراقبت پزشکی و اورژانسی فوری نیاز دارند تا از بروز عوارض منفی یا احیانا مرگ جلوگیری شود.

میزان سوختگی

سه نوع اصلی از سوختگی وجود دارد: درجه‌ی اول، دوم و سوم. هر درجه از سوختگی براساس شدت آسیب وارد به پوست مشخص می‌شود: بنابراین سوختگی درجه‌ی اول خفیف‌ترین و سوختگی درجه‌ی سوم، شدیدترین نوع سوختگی است. آسیب‌های وارد به پوست در هر درجه از سوختگی عبارت‌اند از:

1. سوختگی‌های درجه‌ی اول: پوست قرمز اما بدون تاول است؛
2. سوختگی‌های درجه‌ی دوم: تاول زدن و ضخیم شدن پوست؛
3. سوختگی‌های درجه‌ی سوم: ضخیم شدن پوست به‌طور گسترده با ظاهری سفید و چرمی (زبر).

سوختگی‌ها علل مختلفی دارند، ازجمله:

• سوختگی‌های ناشی از ریختن مایعات داغ و در حال جوش روی پوست؛
• سوختگی‌های شیمیایی؛
• سوختگی‌های الکتریکی؛
• آتش‌ها ازجمله شعله‌ی کبریت، شمع و فندک؛
• قرارگیری بیش‌ازحد در معرض نور خورشید.

نوع سوختگی براساس علت بروز آن تعیین نمی‌شود. به‌عنوان مثال سوختن با یک مایع داغ، بسته به آنکه آن مایع چقدر گرم و چه مدت با پوست در تماس بوده است، می‌تواند باعث هر سه نوع سوختگی شود.

سوختگی‌های شیمیایی و الکتریکی به توجه‌ پزشکی فوری نیاز دارند، چون می‌توانند روی اعضای داخلی بدن نیز تأثیر بگذارند؛ حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد.

سوختگی درجه اول

سوختگی درجه اول کمترین آسیب پوستی را می رساند. همچنین به دلیل اینکه بر بیرونی‌ترین لایه پوست تأثیر می گذارد، سوختگی های سطحی نیز نامیده می شوند. علائم سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:

• سرخی
• التهاب جزئی یا تورم
• درد
• هنگام بهبودی زخم، پوست خشک و پوسته پوسته می شود.

از آنجا که این سوختگی روی لایه بالایی پوست تأثیر می گذارد، پس از ریختن سلول های پوستی، علائم و نشانه های آن نیز از بین می روند. سوختگی درجه یک معمولاً در طی ۷ تا ۱۰ روز بدون به جا گذاشتن جای زخم بهبود می یابند.

اگر زخم سوختگی درجه ۱ ناحیه بزرگی از پوستتان، بیش از ۳ اینچ، را درگیر کند و یا روی صورت یا مفاصل بزرگتان شامل:

• زانو
• مچ پا
• پا
• ستون فقرات
• شانه
• آرنج
• ساعد

باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.

 

سوختگی درجه یک معمولاً با مراقبت خانگی درمان می شود. هرچه سریعتر سوختگی درجه یک را درمان کنید ممکن است طول دوره بهبودی شما نیز کوتاه‌تر شود. درمان سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:

1. خیساندن زخم در آب خنک به مدت پنج دقیقه یا بیشتر
2. مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
3. استفاده از لیدوکائین (یک ماده بی حس کننده) با ژل یا کرم آلوئه ورا برای تسکین پوست
4. استفاده از پماد آنتی بیوتیک و گاز شل برای محافظت از منطقه آسیب دیده

توجه داشته باشید که برای بهبود سوختی به هیچ عنوان نباید از یخ استفاد کنید. زیرا این کار می تواند آسیب وارد شده به پوست شما را بدتر کند. همچنین هرگز روی محل سوختگی پنبه نگذاید چون الیاف ظریف آن ممکن است به محل آسیب چسبیده و خطر عفونت را بالا ببرند. به علاوه، از درمان‌های خانگی مانند گذاشتن کره و تخم مرغ روی محل سوخته نیز خودداری کنید، زیرا ممکن است تاثیر عکس داشته باشند و سبب تحریک پوست شما شوند.

سوختگی درجه دوم

سوختگی‌های درجه‌ی دوم جدی‌تر هستند، چون آسیب ناشی از سوختگی از لایه‌ی رویی پوست فراتر می‌رود. این نوع سوختگی باعث می‌شود که پوست تاول بزند و به‌شدت قرمز و دردناک شود.

برخی از تاول‌‌ها می‌ترکند و از آنها ترشحاتی خارج می‌شود که باعث می‌شود محل سوخته، مرطوب به‌نظر برسد. با گذشت زمان ممکن است یک بافت ضخیم، نرم و چرب‌مانند به نام «تراوه یا اگزودای فیبرینوز» روی زخم ایجاد شود.

به‌علت ماهیت حساس این زخم‌ها لازم است که برای پیشگیری از عفونت، ناحیه‌ی مربوط را تمیز نگه دارید و آن را به‌درستی پانسمان کنید. همچنین این کار باعث می‌شود که سوختگی سریع‌تر بهبود یابد.

بعضی از سوختگی‌های درجه‌ی دوم، بیش از سه هفته طول می‌کشد تا خوب شوند اما اکثر آنها در عرض دو تا سه هفته، بدون به جا گذاشتن اثر زخم بهبود می‌یابند. اما گاهی‌اوقات پس از بهبودی، در رنگ‌دانه‌های پوست ناحیه‌ی آسیب‌دیده تغییراتی ایجاد می‌شود.

هر چه تاول‌ها بدتر و شدیدتر باشند، مدت بیشتری طول می‌کشد تا سوختگی خوب شود. در برخی موارد شدید برای ترمیم آسیب‌دیدگی به پیوند پوست نیاز است. در پیوند پوست، پوست سالمِ یک ناحیه‌ی دیگر از بدن برداشته می‌شود و به محل سوخته، پیوند زده می‌شود.

مانند سوختگی‌های درجه‌ی اول، از گذاشتن پنبه روی ناحیه‌ی سوخته و درمان‌های خانگی مشکوک اجتناب کنید.

درمان‌های خانگی برای سوختگی‌ درجه‌ی دوم خفیف به‌طور کلی عبارت‌اند از:

1. گرفتن پوست زیر آب سرد به‌مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر؛
2. مصرف داروهای ضددرد بدون نیاز به نسخه (استامینوفن یا ایبوپروفن)؛
3. استفاده از کرم آنتی‌بیوتیک روی تاول‌ها.

با این حال اگر ناحیه‌ی وسیعی از پوست‌تان دچار سوختگی شده است، فورا به دنبال درمان‌های پزشکی بروید: این نواحی عبارت‌اند از:

• صورت؛
• دست‌ها؛
• باسن؛
• کشاله‌ی ران؛
• پاها.

سوختگی درجه سوم

سوختگی‌های درجه‌ی سوم شدیدترین نوع سوختگی هستند. آنها بیشترین آسیب را به پوست وارد می‌کنند که به لایه‌های داخلی پوست نیز گسترش می‌یابد.

در مورد سوختگی‌های درجه‌ی سوم این تصور غلط وجود دارد که آنها دردناک‌ترین سوختگی‌ها هستند. با این حال ممکن است آسیب ناشی از این نوع سوختگی آن‌قدر وسیع باشد که به‌علت صدمه‌ی وارد به اعصاب هیچ‌گونه دردی احساس نشود.

بسته به علت سوختگی، علائم سوختگی‌های درجه‌ی سوم می‌توانند از این قرار باشند:

مومی و سفید شدن رنگ پوست؛

تغییر رنگ پوست به زغالی؛

تغییر رنگ پوست به قهوه‌ای تیره؛

چرمی (زبر) و برجسته شدن بافت پوست؛

تاول‌هایی که بزرگ نمی‌شوند (رشد نمی‌کنند).

این زخم‌ها در صورتی که روی آنها جراحی انجام نشود، با به جا گذاشتن اِسکارهای شدید و کشیدگی پوست (به‌خاطر انقباض‌های پوستی در طی روند ترمیم) بهبود می‌یابند. هیچ بازه‌ی زمانی دقیقی برای التیام خودبه‌خودی و کامل سوختگی‌های درجه‌ی سوم وجود ندارد.

هرگز سعی نکنید که خودتان یک سوختگی درجه‌ی سوم را درمان کنید. فورا به به سوانح سوختگی مراجعه کنید. در حالی که منتظر کمک پزشکی هستید، ناحیه‌ی آسیب‌دیده را بالاتر از سطح قلب‌تان نگه دارید. لازم نیست برهنه شوید اما مطمئن شوید که هیچ قسمتی از لباس‌تان با ناحیه‌ی سوخته در تماس نیست و به آن نمی‌چسبد.

عوارض

احتمال بروز عوارض جانبی در سوختگی‌های درجه‌ی سوم، بسیار بیشتر از سوختگی‌های درجه‌ی اول و دوم است. این عوارض می‌توانند شامل عفونت، ازدست دادن خون و شوک باشند که حتی ممکن است منجر به مرگ شود. در عین حال احتمال بروز عفونت در تمام سوختگی‌ها وجود دارد، چون باکتری‌ها می‌توانند وارد پوست آسیب‌دیده شوند.

تنانوس (کزاز) یک عارضه‌ی احتمالی دیگر است که می‌تواند در تمام انواع سوختگی‌ها اتفاق بیفتد. کزاز مانند سپسیس (عفونت خون)، یک نوع عفونت باکتریایی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و در نهایت باعث بروز مشکلاتی در انقباضات عضلانی می‌گردد. به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی برای پیشگیری از این نوع عفونت، هر یک از اعضای خانواده باید هر ده سال یک‌بار، واکسن‌های کزاز به‌روزشده دریافت کنند.

در سوختگی‌های شدید، احتمال بروز هیپوترمی و هیپووُلمی نیز وجود دارد. هیپوترمی به‌معنای پایین آمدن شدید و خطرناک دمای بدن است. در حالی که ممکن است کاهش دمای بدن در سوختگی عجیب به‌نظر برسد اما این وضعیت درواقع به‌وسیله‌ی ازدست دادن بیش‌ازحد حرارت بدن به‌خاطر آسیب‌دیدگی اتفاق می‌افتد.

هیپوولمی یا کم شدن حجم خون هنگامی رخ می‌دهد که بدن به‌خاطر سوختگی، مقدار بسیار زیادی خون ازدست می‌دهد.

 

چه زمانی می‌توانید یک سوختگی را در خانه درمان کنید

سوختگی‌ها قطعا تجربه‌های ناخوشایندی هستند، فرقی هم نمی‌کند که شما دست‌تان را هنگام آشپزی بسوزانید، به‌خاطر ماندن بیش‌ازحد در زیر آفتاب دچار آفتاب‌سوختگی شوید یا قهوه‌ی داغ را روی شلوارتان بریزید. متأسفانه سوختگی‌ها یکی از شایع‌ترین صدمات خانگی هستند.

سوختگی‌های به‌وسیله‌ی شدت‌شان طبقه‌بندی می‌شوند. سوختگی درجه‌ی اول به‌عنوان خفیف‌ترین نوع سوختگی درنظر گرفته می‌شود، چون فقط بر لایه‌ی بیرونی پوست تأثیر می‌گذارد. این نوع سوختگی معمولا فقط باعث درد خفیف، قرمزی و تورم می‌شود. سوختگی‌های درجه‌ی دوم بر لایه‌های عمیق‌تری از پوست تأثیر می‌گذارند و باعث تاول و سفید، مرطوب و براق شدن پوست می‌گردند. سوختگی‌های درجه‌ی سوم شامل آسیب به تمام لایه‌های پوست هستند، در حالی که سوختگی‌های درجه‌ی چهارم ممکن است به مفاصل و استخوان‌ها نیز برسند. سوختگی‌های درجه‌ی سوم و چهارم، به‌عنوان شرایط اضطراری پزشکی درنظر گرفته می‌شود و فقط باید در بیمارستان درمان شوند.

شما می‌توانید اکثر سوختگی‌های درجه‌ی اول و آن دسته از سوختگی‌های درجه‌ی دومی را که قطر آنها کمتر از ۸ سانتی‌متر است، در خانه درمان کنید. در مطلب زیر به شما توضیح می‌دهیم که بهترین روش‌ها برای درمان سوختگی در خانه کدام‌ها هستند؛ به‌علاوه خواهیم گفت که باید از کدام درمان‌های خانگی اجتناب کنید.

بهترین درمان‌های خانگی برای سوختگی

بهبودی سوختگی‌های خفیف معمولا حدود یک یا دو هفته طول می‌کشد و در اکثر اوقات هیچ اثری از خود به‌جای نمی‌گذارند. هدف از درمان سوختگی، کاهش درد، پیشگیری از عفونت و التیام سریع‌تر پوست است.

۱. آب سرد

اولین کاری که شما باید در سوختگی خفیف انجام دهید، ریختن آب سرد (نه آب یخ) روی ناحیه‌ی سوخته به‌مدت ۲۰ دقیقه است. سپس ناحیه‌ی سوخته را با صابون و آب بشویید.

۲. کمپرس سرد

یک کمپرس سرد یا قرار دادن یک پارچه‌ی مرطوب تمیز روی ناحیه‌ی سوخته به کاهش درد و تورم کمک می‌کند. شما می‌توانید کمپرس را در فواصل ۵ تا ۱۵ دقیقه‌ای روی ناحیه‌ی سوخته قرار دهید. سعی کنید از کمپرس‌های بیش‌ازحد سرد استفاده نکنید، چون آنها ممکن است سوختگی را بیشتر تحریک کنند.

۳. پمادهای آنتی بیوتیک

کرم‌ها و پمادهای آنتی‌بیوتیک به جلوگیری از عفونت کمک می‌کنند. یک پماد آنتی‌باکتریال روی سوختگی‌تان بمالید و آن را با سلفون یا یک بانداژ یا پارچه‌ی استریل و غیرکُرکی بپوشانید.

۴. آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا اغلب به گیاه سوختگی معروف است. مطالعات نشان می‌دهند که آلوئه‌ورا در التیام سوختگی‌های درجه‌ی اول تا دوم مؤثر است. آلوئه‌ورا ضدالتهاب است، گردش خون را افزایش می‌دهد و مانع رشد باکتری‌ها می‌شود. یک لایه از ژل آلوئه‌ورای خالص را که از برگ گیاه آلوئه‌ورا جدا کردید، به‌طور مستقیم روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بمالید. اگر آلوئه‌ورا را از فروشگاه می‌خرید، مطمئن شوید که محصول انتخابی‌تان درصد زیادی آلوئه‌ورا دارد و از محصولاتی که حاوی مواد افزودنی مانند عطرها و رنگ‌های مصنوعی هستند، اجتناب کنید.

۵. عسل

یک خوردنی شیرین و این همه خاصیت! عسل به‌غیر از طعم شیرین و لذیذی که دارد، می‌تواند به التیام سوختگی نیز کمک کند؛ برای این منظور باید عسل را به‌طور مستقیم روی ناحیه‌ی سوخته بمالید. عسل به‌طور طبیعی دارای خواص ضدالتهابی، ضدباکتریایی و ضدقارچی است.

۶. کاهش قرارگیری در معرض آفتاب

سعی کنید تا حد ممکن از قرارگیری ناحیه‌ی سوخته در معرض نور خورشید اجتناب کنید. از آنجا که پوست سوخته نسبت به نور خورشید حساس‌تر است، سعی کنید روی آن را با لباس‌تان بپوشانید.

۷. تاول‌هایتان را نترکانید

ممکن است وسوسه شوید تاول‌هایتان را بترکانید اما به نفع‌تان است که آنها را به حال خودشان بگذارید. ترکاندن تاول‌ها توسط خودتان می‌تواند به عفونت منجر شود. اگر نگران تاول‌هایی هستید که به‌علت سوختگی ایجاد شده‌اند، به پزشک مراجعه کنید.

۸. از یک داروی مُسکن بدون نیاز به نسخه استفاده کنید

اگر درد دارید، یک مسکن بدون نیاز به نسخه مانند ایبوپروفن (موترین، ادویل) یا ناپروکسن (Aleve) مصرف کنید. برای مصرف دوز مناسب حتما برچسب دارو را مطالعه کنید.

درمان‌هایی که باید از آنها دوری کنید

درمان‌های خانگی عجیب‌وغریب و روش‌های قدیمی بسیاری برای درمان سوختگی‌ها وجود دارند اما هر چیزی که از بزرگ‌ترها می‌شنوید، لزوما برای شما خوب نیست. در هنگام سوختگی از درمان‌های خانگی زیر اجتناب کنید:

۱. کره

از کره روی ناحیه‌ی سوخته‌ی پوست‌تان استفاده نکنید. هیچ شواهدی وجود ندارد که از اثربخشی کره به‌عنوان یک درمان سوختگی حمایت کند. علاوه بر آن، کره ممکن است سوختگی شما را بدتر کند. کره، گرما را حفظ می‌کند و همچنین ممکن است دارای باکتری‌های مضری باشد که پوست سوخته را آلوده می‌کنند. کره‌تان را برای صبحانه و مالیدن روی نان نگه دارید!

۲. روغن‌ها

برخلاف باور عموم، روغن نارگیل همه‌چیز را درمان نمی‌کند. به همان دلیلی که شما نباید کره را روی سوختگی‌هایتان بمالید، نباید از سایر انواع روغن‌ها نیز استفاده کنید. روغن‌هایی مانند روغن نارگیل، روغن زیتون و روغن‌های پخت‌وپز، گرما را در خود نگه می‌دارند و حتی می‌توانند باعث شوند پوست همچنان بسوزد.

گزارش شده است که روغن اسطوخدوس به التیام سوختگی کمک می‌کند اما شواهد تأییدشده‌ی کمی برای حمایت از این ادعا وجود داد. به‌عنوان مثال مطالعات انجام‌شده روی موش‌های صحرایی نشان داده‌اند که استفاده از روغن اسطوخدوس برای التیام سوختگی هیچ فایده‌ای ندارد.

۳. سفیده‌ی تخم‌مرغ

یک نسخه‌ی قدیمی دیگر! سفیده‌ی تخم‌مرغ خام می‌تواند باعث ابتلا به عفونت باکتریایی شود و نباید آن را روی سوختگی قرار دهید. همچنین تخم‌مرغ ممکن است واکنش آلرژیک ایجاد کند.

۴. خمیردندان

هرگز خمیر دندان را روی سوختگی نمالید. این هم یک باور نادرست دیگر است که هیچ مدرکی برای حمایت از آن وجود ندارد. خمیر دندان می‌تواند سوختگی را تحریک کند و محیط مناسب‌تری برای عفونت ایجاد کند. خمیر دندان استریل نیست.

۵. یخ

یخ و آب بسیار سرد می‌تواند درواقع سوختگی شما را بیشتر تحریک کند. همچنین استفاده‌ی نادرست از یخ می‌تواند باعث سوختگی سرد (سوختگی ناشی از تماس پوست با یخ) شود.