قوز کمر
قوز کمر
کیفوز (قوز یا گوژ) یکی از اختلال‌های ستون فقرات است که در آن انحنا رو به بیرون (تحدب) ستون فقرات بیش از حد طبیعی می‌شود و بخش بالای پشت بدن گردی غیرطبیعی می‌یابد. احتمال بروز این عارضه که از آن با نام گوژپشتی نیز یاد می‌شود، در هر سنی وجود دارد، اما در میان نوجوانان شیوع بالاتری دارد.
کالبدشناسی
ستون فقرات از سه بخش تشکیل می‌شود. این بخش‌ها در نمای جانبی سه قوس طبیعی را شکل می‌دهد. قوس‌های C شکل گردن (مهره‌های گردنی) و کمر (مهره‌های کمری) لوردوز نامیده می‌شود. انحنا به شکل C برعکس قفسه سینه (مهره‌های صدری) کیفوز نام دارد. قوس طبیعی ستون فقرات برای تعادل مهم است و در راست ایستادن به ما کمک می‌کند. اگر هر کدام از این قوسها بیش از اندازه بزرگ یا کوچک شود، راست ایستادن دشوار و حالت اندامی غیرطبیعی می‌شود.
قوز پشتی (گوژپشتی) چیست؟
انحنا یا قوز 20 تا 45 درجه مهره‌های صدری طبیعی است، ناهنجاری‌های ساختاری یا وضعیتی مقدار این انحنا را به خارج از این بازه تغییر می‌دهد. اگرچه اصطلاح دقیق پزشکی برای انحنا بیش از 50 درجه هیپرکیفوز (قوز بیش از اندازه) است، اما افزایش انحناء مهره‌های صدری که منجر به گرد به نظر رسیدن بالای بدن می‌شود معمولاً و به اختصار کیفوز، قوز یا گوژپشتی نامیده می‌شود.
انوع قوز پشتی (گوژ پشتی)
قوز پشتی انواع مختلف دارد. شایع‌ترین گونه‌هایی که کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند، عبارت است از:
- گوژپشتی وضعیتی
- گوژپشتی شوئرمن
- قوز مادرزادی
گوژپشتی وضعیتی
شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی، معمولاً در دوران نوجوانی و با حالت اندامی نامناسب یا قوز کردن مشخص می‌شود و ارتباطی با ناهنجاری‌های شدید ساختاری ستون فقرات ندارد. انحنا ناشی از گوژپشتی وضعیتی معمولاً گرد و هموار است و غالباً برای درمان قوز کمر هنگامی که از بیمار خواسته می‌شود تا صاف بنشیند یا بایستد و “قوز نکند”، برطرف می‌شود.
قوز پشتی (گوژپشتی) وضعیتی در میان دختران شیوع بالاتری دارد. این عارضه به ندرت دردناک است و چون پیشرفت نمی‌کند، معمولاً مشکلی را در بزرگسالی به وجود نمی‌آورد.
گوژپشتی شوئرمن
قوز پشتی (گوژپشتی) شوئرمن غالباً در دوران نوجوانی مشخص می‌شود و در مقایسه با گونه وضعیتی با بدشکلی شدیدتری، به ویژه در بیماران لاغر، همراه است. گوژپشتی شوئرمن از ناهنجاری ساختاری ستون فقرات نشأت می‌گیرد. این شکل غیرطبیعی باعث می‌شود مهره‌ها در جلوی ستون فقرات به یکدیگر نزدیک و در عقب از هم جدا شود. به این ترتیب فضای معمول دیسک کم می‌شود و تحدب غیرطبیعی در بالای پشت بدن ایجاد می‌شود.
گوژپشتی مادرزادی
قوز پشتی (گوژپشتی) مادرزادی زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات جنین در رحم مادر به طور طبیعی رشد نکند و استخوان‌ها چنان که باید شکل نگیرد یا چند مهره به یکدیگر جوش بخورد و بچسبد. گوژپشتی مادرزادی معمولاً به موازات رشد کودک تشدید می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
نشانه‌ها و علائم گوژپشتی متغیر است و به علل و شدت بروز آن بستگی دارد. علائم زیر متداول است:
- گرد شدن شانه‌ها
- قوز قابل مشاهده روی پشت بدن
- درد ملایم پشت بدن
- خستگی
- سفتی و خشکی ستون فقرات
- گرفتگی عضله‌های همسترینگ (عضله‌های پشت ران)
معاینه
پزشک برای بررسی انحناء از کودک می‌خواهد تا از کمر خم شود.
پزشک در طول معاینه از کودک می‌خواهد تا با چسباندن دو پا به یکدیگر رو به جلو خم شود، زانوها را صاف نگه دارد و بازوها را راحت آویزان کند. پزشک با انجام این آزمون، که تست رو به جلو خم شدن آدامز نام دارد، بهتر می‌تواند شیب ستون فقرات را ببیند و ناهنجاری ستون فقرات را تشخیص دهد.
رادیوگرافی: پزشک برای تشخیص تغییر در مهره‌ها یا مشاهده هر گونه ناهنجاری استخوانی دستور رادیوگرافی می‌دهد.
آزمایش‌های عملکرد ریه: چنانچه قوز کمر شدید باشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های عملکرد ریه می‌دهد تا مشخص شود که آیا تنفس کودک به دلیل کاهش فضای قفسه سینه محدود شده است یا خیر.
اسکن سه بعدی: یکی از جدیدترین تکنیک‌های ارزیابی قوز پشتی (گوژپشتی)، اسکن سه بعدی است که در مقایسه با دیگر روش‌ها ایمن‌تر و دقیق‌تر است.
درمان
متوقف ساختن بیشتر شدن قوز و جلوگیری از بدشکلی هدف درمان گوژپشتی محسوب می‌شود. پزشک نکته‌های زیر را هنگام تعیین درمان مناسب مد نظر قرار می‌دهد:
- سن کودک و وضعیت سلامت عمومی
- تعداد سال‌های باقیمانده رشد
- نوع گوژپشتی
- شدت انحنا یا قوز
درمان غیرجراحی
بیماران دچار گوژپشتی وضعیتی معمولاً تحت درمان غیرجراحی قرار می‌گیرند. درمان‌های غیرجراحی برای از بین بردن قوز مبتلایان به نوع شوئرمن با زاویه کمتر از 75 درجه نیز کاربرد دارد. درمان‌های غیرجراحی مورد استفاده برای رفع گوژپشتی به شرح زیر است:
اسکن سه بعدی
پزشک گاهی صرفاً برای بررسی وضعیت قوز و اطمینان از تشدید نشدن آن دستور انجام اسکن سه بعدی می‌دهد و از بیمار می‌خواهد تا پایان دوره رشد در فواصل منظم برای اسکن مراجعه کند. چنانچه گوژپشتی تشدید نشود یا دردناک نگردد، درمان دیگری ضرورت ندارد.
بریس
استفاده از بریس به بیماران در حال رشد مبتلا به گوژپشتی شوئرمن توصیه می‌شود. نوع بریس و ساعات استفاده روزانه از آن به شدت انحناء بستگی دارد. پزشک بریس را همگام با بهبود وضعیت دستکاری می‌کند. بریس معمولاً تا زمان متوقف شدن رشد و بلوغ اسکلتی بسته می‌شود.
ورزش درمانی و فیزیوتراپی
متخصص رژیم غذایی مناسب حاوی کلسیم و ویتامین D را توصیه می‌کند. سنجش تراکم استخوان، به ویژه در صورت سابقه ابتلا اعضا خانواده به پوکی استخوان یا وقوع شکستگی در گذشته، از ضعیف شدن استخوان‌ها، شکستگی‌های فشاری و گوژپشتی متعاقب آن در بیماران مسن‌تر جلوگیری می‌کند. تمرین‌ها و حرکت‌های اصلاحی خاص با تقویت عضله‌های شکم و پشت بدن به تسکین درد کمر و پشت بدن و بهبود حالت اندامی کمک می‌کند. ورزش درمانی برای کشش عضله‌های منقبض و گرفته همسترینگ و تقویت ناحیه‌ای از بدن مفید است که در اثر هم‌محور نبودن ستون فقرات آسیب دیده است. در تصویر زیر بعضی حرکت‌های موثر برای درمان گوژپشتی نشان داده شده است.
قوزبند طبی پلدار نئوپرن چیپسو
ستون فقرات بعنوان محور مرکزی تنه از مجموعه مهره هایی تشکیل شده است که بطور طبیعی دارای قوسها و انحناهایی چون
قوس در ناحیه هفت مهره گردنی بنام لوردوز گردن
برجستگی یا قوز در ناحیه دوازده مهره پشتی بنام کایفوز پشت
قوس در ناحیه پنج مهره کمری بنام لوردز کمر
عوامل متعددی همچون ضعف عضلات در ناحیه پشت ، وضعیت های بد نشستن و ایستادن و شرایط خاص دوران بلوغ و رشد میتوانند موجب کم یا زیاد شدن این قوسها و انحناها بشوند که از مهمترین عوارض آن بوجود آمدن قوز پشت میباشد. قوز حالتی است که لبه های داخلی دو استخوان کتف از هم فاصله گرفته و نوک شانه ها به سمت پایین و جلو متمایل میگردند.
اورتزی که تحت عنوان قوزبند پل دار در اختیار شماست یکی از انواع تولیدات میباشد که با داشتن قابلیت تنظیم ویژه خود براحتی روی تنه بسته شده و با عقب و بالا بردن نوک شانه ها و نزدیک نمودن کتف ها به یکدیگر وضعیتی خلاف حالت قوز را برای بدن ایجاد مینماید. همچنین با جلوگیری از نفوذ سرما در تسکین دردهای پشت نیز مفید میباشد ، این اورتز باید در تمام طول روز مورد استفاده قرار گیرد
درمان جراحی
جراحی در شرایط زیر توصیه می‌شود:
بیماران مبتلا به گوژپشتی شوئرمن با قوز بزرگتر از 75 درجه
بیماران دچار پشت درد و کمر درد شدیدی که با درمان غیرجراحی تسکین نمی‌یابد.
