امیکرون چیست؟

امیکرون (Omicron)، نوع جدیدی از ویروس کرونا در آفریقای جنوبی شناسایی شده است و باعث نگرانی بسیاری از کشورها شده است. سویه جدید که ابتدا B,۱.۱.۵۲۹ نامیده شد، توسط سازمان جهانی بهداشت، نوع Omicron نام گرفت.

 این سویه ویروس چه تفاوتی دارد؟

متخصصان تاکید دارند از آنجا که شواهد اولیه حاکی از مقاومت سویه جدید نسبت به واکسن‌های موجود است، در مقابله با همه گیری به نقطه آغازین بازگشته ایم و مردم باید از دستورالعمل‌های بهداشتی به طور جدی تبعیت کنند.

استفاده از ماسک، حفظ فاصله گذاری اجتماعی و شستن مرتب دست‌ها از اصلی‌ترین شیوه نامه‌های بهداشتی محسوب می‌شود. همچنین برای قطع زنجیره بیماری، شناسایی افراد مبتلا و قرنطینه آن‌ها ضروری است. مرکز سرویس سلامت همگانی بریتانیا تاکید دارد افرادی که سه علامت رایج تب بالا، سرفه مداوم، و از دست دادن حس بویایی و چشایی را دارند باید در اسرع وقت تست کرونا بدهند.

با این حال، در کنار علائمی که پیشتر برای ابتلا به کووید ۱۹ مطرح می‌شود، به تازگی دانشمندان کشف کردند که سویه امیکرون باعث بروز علائم منحصر به فرد دیگری در افراد شده است. این علائم شامل موارد ذیل می‌شود:
۱- خارش گلو
۲- سرفه خشک
۳- خستگی شدید
۴- درد عضلانی ملایم
۵- تعریق شبانه

دکتر آنجلیک کوتز، یکی از مدیران مرکز پزشکی آفریقای جنوبی که برای نخستین بار سویه جدید را کشف کرد، در این رابطه می‌گوید: من در مطب خود شاهد مراجعه افراد بیماری بودم که علائم متفاوتی نسبت به سویه دلتا داشتند. علائم آن‌ها بیشتر شبیه به یک عفونت ویروسی طبیعی بود، اما آزمایش‌های تکمیلی از ابتلای آن‌ها به سویه جهش یافته جدید کرونا حکایت داشت.

برخلاف سویه‌های پیشین کووید ۱۹ که باعث از بین رفتن حس بویایی و چشایی در بیماران می‌شود، امیکرون باعث این علائم نمی‌شود. در عوض، بسیاری از این بیماران از تعریق شبانه رنج می‌برند. مقامات انگلیسی می‌گویند در صورتی که این سویه مهار نشود می‌تواند روزانه ۲۰۰ هزار نفر را در این کشور مبتلا کند.

ویروس کرونا به کمک پروتئینی به نام اسپایک، وارد سلول‌های بدن شده و باعث بیماری کووید-۱۹ می‌شود. حدود ۳۰ تغییر یا بیشتر در پروتئین اسپایک در نوع اومیکرون مشخص شده است که دو برابر جهش‌های نوع دلتا است. نیمی از این جهش‌ها در ناحیه ای است که ویروس کرونا به کمک آن به سلول بدن انسان متصل شده، وارد آن می‌شود و باعث عفونت می‌شود.

جهش‌ها در این ناحیه ویروس می‌تواند باعث شود تا دستگاه ایمنی (یعنی آنتی‌بادی‌های ساخته شده بعد از واکسیناسیون یا عفونت قبلی) ویروس را کمتر از قبل تشخیص دهد و خطر عفونت با اومیکرون افزایش یابد.

حداقل سه جهش در نوع اومیکرون، به ویروس برای فرار از شناسایی شدن توسط آنتی‌بادی‌ دستگاه ایمنی کمک می‌کند. ظاهراً جهش دیگری هم توانایی آن را برای ورود به سلول‌های انسان افزایش می‌دهد و باعث انتقال بیشتر آن می‌شود.

منشاء این نوع ویروس از کجاست؟

تاکنون فقط حدس و گمان‌هایی درباره منشاء اومیکرون مطرح است. به باور یکی از دانشمندان مؤسسه ژنتیک UCL لندن، احتمالاً نوع اومیکرون در طول عفونت مزمن در فردی با نقص سیستم ایمنی (احتمالا مبتلای به HIV/AIDS درمان نشده) تکامل یافته است.

آفریقای جنوبی دارای ۸,۲ میلیون نفر مبتلا به HIV است که بیشترین میزان در جهان است. نوع بتا هم که سال گذشته در آفریقای جنوبی شناسایی شد، ممکن است از یک فرد آلوده به HIV منشاء گرفته باشد.

واریانت امیکرون چقدر گسترده شده است؟

موارد ابتلا به امیکرون در کشورهای بسیاری از جمله آفریقای جنوبی، بوتسوانا، هلند، پرتغال، بریتانیا (انگلستان و اسکاتلند)، استرالیا، هنگ کنگ، کانادا، دانمارک، اتریش، ایتالیا، بلژیک، جمهوری چک، فرانسه، سوئد، اسپانیا، آمریکا و آلمان تایید شده است.

شواهد فعلی در مورد میزان انتقال، شدت و توانایی فرار از ایمنی برای اومیکرون بسیار غیرقطعی است. با این حال، اطلاعات اولیه از آفریقای جنوبی نشان می دهد که ممکن است کرونای اومیکرون نسبت به نوع دلتا توانایی رشد قابل‌توجهی داشته باشد. با توجه به مدل‌های ریاضی، انتظار می‌رود اومیکرون در چند ماه آینده باعث بیش از نصف کل عفونت‌های کرونا در اتحادیه اروپا شود.

امیکرون چقدر نگران‌کننده است؟

هنوز برای پاسخ گفتن به این پرسش، زود است. ویروس‌ها همیشه جهش می‌یابند، با تغییراتی که گاهی ویروس را ضعیف‌تر می‌کند یا گاهی آن را در فرار از آنتی‌بادی‌ها و بیماری‌زایی ماهرتر می‌کند. واکسن‌های کرونا نشان داده‌اند که در برابر انواع قبلی مؤثر هستند.

اولین گزارش‌ها از کرونای امیکرون از افراد جوان بوده که به دلیل سن پایین‌تر معمولاً علائم خفیف با کرونا نشان می‌دهند. با این حال، امکان بیماری شدید با همه انواع قبلی ویروس مانند نوع دلتا وجود داشته است. موارد شدیدتر بیماری کرونا و میزان بستری‌ها با تاخیر چند هفته ای مشخص خواهد شد.

طبق گزارش‌ها از Gauteng آفریقای جنوبی، تعداد پذیرش در بیمارستان به خاطر کووید-۱۹ از میانگین ۱۸ مورد در روز در اوایل نوامبر به ۶۱ نفر در روز در اواخر ماه افزایش یافت.

اومیکرون و تزریق دوز سوم واکسن کرونا

به گفته کارشناسان، هنوز مهم‌ترین و بهترین راه‌حل، افزایش واکسیناسیون و تزریق دوز تقویتی است. تحقیقات نشان داده است که میزان بالای آنتی بادی‌های خنثی کننده ویروس اصلی کرونا با محافظت در برابر کرونای ناشی از انواع (واریانت‌های) جدیدتر ارتباط دارد. این احتمال وجود دارد که تزریق دوز تقویتی از واکسن‌های موجود و افزایش سطح آنتی‌بادی بعد از آن، محافظت کافی و سد مناسبی در برابر اومیکرون ایجاد کند.

فواید تزریق دوز سوم واکسن کرونا را بشناسید!

با گذشت چندین ماه از تزریق واکسن کرونا در اولین گروه‌ از افراد در بسیاری از کشورهای جهان، پرسش‌ها درباره نیاز به تزریق دوز سوم یا دوز تقویتی واکسن کرونا در کشورهای مختلف همواره رو به افزایش بوده است.

تحقیقات در بعضی کشورها درباره اثربخشی واکسن‌ها و میزان ایمنی در بدن دریافت‌کنندگان واکسن بعد از گذشت چند ماه از واکسیناسیون قبلی نشان می‌دهد که تزریق دوز سوم واکسن کرونا به خصوص در جمعیت‌های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی برای حفظ ایمنی جامعه موردنیاز است.

دلایل مختلفی برای تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا مطرح شده است که نتیجه بررسی‌ها و تحقیقات است و مورد توجه نهادهای بهداشت و سلامت کشورها قرار گرفته است.

نیاز به واکسن پروتئین نوترکیب کرونا برای دوز سوم

از مهم‌ترین مسائل در تصمیم‌گیری برای الزام به تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا، میزان دسترسی به واکسن و توانایی واکسن‌سازان برای تامین گسترده واکسن در بیشتر کشورهای دنیاست. به همین علت، نیاز به تولید واکسن‌های با تکنولوژی متفاوت در کنار واکسن‌های قبلی بیشتر از گذشته احساس می‌شود. علاوه بر این، با توجه به تحقیقات موجود به نظر می‌رسد استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه برای دوز سوم واکسن کرونا باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید- ۱۹ می‌شود.

توجه به پلتفرم واکسن پروتئین نوترکیب برای تولید واکسن کرونا به همین دلایل افزایش یافته است. در همین حال، تعداد زیادی از پروژه‌های واکسن‌های پروتئین نوترکیب علیه ویروس کرونا در سراسر دنیا حال پیشرفت و ساخت هستند. در ایران نیز واکسن پروتئین نوترکیب اسپایکوژن که مهرماه امسال مجوز مصرف را دریافت کرد، حاوی قسمتی از ویروس کرونا با نام اسپایک است که باعث ایجاد ایمنی در برابر این ویروس می‌شود. واکسن اسپایکوژن تنها واکسن پروتئین نوترکیب موجود در کشور است که شامل تمامی بخشهای پروتئین اسپایک ویروس کرونا است. این پروتئین اصلی‌ترین هدف در طراحی واکسن‌ها علیه بیماری کرونا بوده است.

پلتفرم استفاده شده در ساخت واکسن سیناژن، پروتئین نوترکیب است که امتیاز اصلی آن ایمنی بالا و سابقه طولانی استفاده از آن در ساخت انواع واکسن‌ها از جمله واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPVو داروهایی چون انسولین است.

بنابراین، نگرانی کمتری درباره عوارض جانبی ناشی از واکسن با پلتفرم پروتئین نوترکیب که اسپایکوژن از آن بهره برده، وجود دارد. با پلتفرم پروتئین نوترکیب، عوارض کمتری نسبت به بقیه انواع واکسن‌ها رخ می‌دهد و عوارض خاصی که با واکسن‌های با تکنولوژی جدید مانند mRNA گزارش شده، با واکسن پروتئین نوترکیب مانند واکسن اسپایکوژن تجربه نمی‌شود.

در بررسی واکسن اسپایکوژن در فاز ۲ کارآزمایی بالینی، افراد با سابقه ابتلا به کرونا با تزریق یک دوز از واکسن سیناژن به ایمنی مشابه با ایمنی دو دوز واکسن دست یافتند که اثر تقویت‌کنندگی پاسخ ایمنی را در اسپایکوژن نشان می‌دهد. با توجه به مزیت‌هایی چون ایمنی تکنولوژی پروتئین نوترکیب و رسیدن به ایمنی طولانی‌تر و قوی‌تر با ترکیب دو نوع واکسن با پلتفرم متفاوت، واکسن سیناژن می‌تواند گزینه منطقی و مناسب برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا باشد. 

تفاوت قدرت انتقال کرونا اومیکرون با نوع دلتا

این که اومیکرون توانایی انتقال بیشتری نسبت به واریانت‌های قبلی از جمله نوع دلتا دارد یا نه، هنوز کاملاً مشخص نیست.مطالعات اپیدمیولوژیک می‌تواند نشان دهد، این افزایش موارد ابتلا به دلیل خود نوع اومیکرون است یا عوامل دیگری در آن دخیل هستند.

کرونای نوع امیکرون و میزان شدت بیماری

هنوز برای داوری درباره میزان شدت بیماری با کرونای امیکرون نسبت به انواع دیگر ویروس مانند دلتا زود است. علاوه بر این، فهمیدن میزان شدت بیماری با یک نوع ویروس به چند روز تا چند هفته زمان احتیاج دارد. نباید فراموش کرد که پوشش واکسیناسیون در آفریقای جنوبی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان همچنان پایین (کمتر از ۲۵%) است.

اثرگذاری واکسن‌ها بر کرونای امیکرون

دانشمندان در حال بررسی تأثیر احتمالی ویروس کرونای امیکرون بر کارایی واکسن‌ها هستند. آنچه تاکنون می‌دانیم این است که واکسن‌ها در کاهش بیماری‌های شدید و مرگ بر اثر نوع غالب فعلی، یعنی کرونای دلتا، موثراند.امید است که درمورد امیکرون هم همین باشد.

تاثیر واریانت جدید امیکرون بر کارایی واکسن

به گفته وزیر بهداشت آفریقای جنوبی، بررسی نمونه کوچکی از موارد ابتلای به نوع جدید امیکرون، نشان‌ میدهد این افراد واکسن نزده بودند. هرچند مواردی از عفونت مجدد با امیکرون در افرادی که سابقه واکسیناسیون یا ابتلا به کرونا داشته‌اند، هم گزارش شده است.

با بررسی خود جهش‌ها، نمی‌توان رفتار ویروس را پیش‌بینی کرد و برای فهم میزان ریسک واقعی آن باید منتظر مطالعات بیشتر آزمایشگاهی و بالینی بود.