هرآنچه در مورد سرخک باید بدانیم
سرخک چه نوع بیماری است؟
سُرخَک نوعی عفونت سیستم تنفسی است که یک ویروس آر.ان. آ از خانواده پارامیکسوویریده آن را ایجاد می‌کند. علائم سرخک شامل تب، سرفه، آبریزش بینی، و راش پوستی در نقاط مختلف بدن است.
احتمال مرگ بر اثر سرخک در کشورهای توسعه‌نیافته با سوء تغذیه شایع و شرایط بهداشتی نامناسب تا ۲۸٪ است، اما در مناطق دیگر بسیار پائین است و در ایالات متحده از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۰ فقط ۰٫۳٪ (۱۷۷ مرگ از ۶۷٬۰۳۲ مورد) بوده‌است.
از سال 1383 برنامه واكسيناسيون در كشور برعليه سرخك با واكسن سرخك، سرخجه و اوريون(MMR) در دو نوبت 12 و 18 ماهگي انجام مي شود. به نظر مي رسد كه واكسيناسيون عليه سرخك- سرخجه، باعث كاهش موارد ابتلا به سرخك و در نتيجه كاهش موارد مرگ ناشي از سرخك شده است.
انواع سرخک
- علاوه بر عفونت کلاسیک سرخک ، چندین نوع دیگر از عفونت سرخک نیز وجود دارد که می توانید دریافت کنید.
- سرخک غیر معمولی در افرادی که واکسن سرخک کشته شده دریافت کرده اند رخ می دهد. در معرض ابتلا به سرخک ، این افراد به بیماری مبتلا می شوند که دارای علائمی مانند تب بالا ، بثورات و بعضی اوقات ذات الریه است.
- سرخک اصلاح شده در افرادی که ایمونوگلوبولین و در نوزادانی که هنوز دارای مصونیت منفعل هستند ، رخ می دهد.
- سرخک خونریزی به ندرت گزارش می شود. این بیماری باعث ایجاد علائمی مانند تب بالا ، تشنج و خونریزی در غشاهای پوستی و مخاط می شود.
تفاوت سرخک و سرخچه
شاید نام سرخچه را شنیده باشید که از آن به عنوان سرخک آلمانی یاد می شود. اما سرخک و سرخچه در واقع ناشی از دو ویروس متفاوت هستند.
سرخچه به اندازه سرخک مسری نیست. اما اگر زن در حین بارداری دچار عفونت سرخچه شود می تواند عوارض جدی ایجاد کند.
اگرچه ویروس های مختلف باعث سرخک و سرخچه می شوند ، اما از چندین طریق نیز مشابه هستند. هر دو ویروس:
- از سرفه و عطسه می تواند از طریق هوا پخش شود
- باعث تب و بثورات متمایز می شود
- فقط در انسان رخ می دهد
واکسیناسیون سرخک و سرخچه در واکسن سرخک ، اوریون ، سرخچه (MMR) و سرخک اوریون-سرخچه-واریسلا (MMRV) گنجانده شده است.
قدرت انتقال ویروس سرخک
سرخک یک بیماری بسیار مسری است و می تواند از طریق رسانه های مختلف انتقال یابد. در زیر برخی از مسیرهای انتقال سرخک آورده شده است:
- قطرات تنفسی بیمار هنگام سرفه ، عطسه ، خندیدن یا هنگام صحبت کردن به سادگی بیرون می زند
- تماس مستقیم با بزاق یا ترشحات بینی (و گلو) بیمار
- به اشتراک گذاشتن موارد معمول استفاده مانند حوله ، روتختی ، روکش بالش
- زندگی در همان فضا یا اتاق
- کار در کلینیک های درمانی که در آن فرد باید مراقبت از بیماران آلوده را انجام دهد
علل ابتلا به سرخک:
سرخک توسط ویروس سرخک ایجاد می شود. این ویروس RNA تک رشته ای از جنس Morbillivirus ومتعلق به خانواده Paramyxoviridae است.در زیر برخی از عوامل خطر برای بیماری –
- سیستم ایمنی ضعیف در بیماران HIV و AIDS
- از بین رفتن ایمنی پس از دریافت عضو یا پیوند سلولهای بنیادی
- عوامل آلکیله کننده: عوامل آلکیله‌کننده عواملی هستند که یک گروه آلکیل را به مولکول DNA پیوند می‌دهند و با این روش مانع همانندسازی DNA می‌شوند. از این عوامل بیشتر در شیمی درمانی نئوپلاسم‌های مختلف استفاده می‌شود
- درمان کورتیکواستروئید
- مسافرت به مناطقی که سرخک رایج است (بومی)
- تماس مستقیم با یک فرد آلوده
- از دست دادن آنتی بادی های ارثی منفعل
- بارداری
- نقص ایمنی
- کمبود ویتامین A
علائم
بیمار مبتلا به سرخک تب‌دار بوده و بدحال به نظر می‌رسد. بیمار معمولاً دچار سرفه خشک بوده و ملتحمه چشم بیمار قرمز می‌باشد.دانه‌های پوستی در سرخک در حدود روز چهارم پس از شروع تب نمایان می‌شوند دانه‌های پوستی و سرخی پوست (راش) از محل رویش موها در پیشانی شروع شده و به سایر نقاط بدن گسترش میابد. گاهی کف دستها و پاها هم دانه می‌زند این دانه‌ها چهار تا شش روز پس از پدیدار شدن شروع به همان ترتیبی که نمایان شده‌اند شروع به از بین رفتن می‌کنند. (دانه‌ها از محل رستنگاه موها در پیشانی به پایین از بین می‌روند).
علایم اولیه سرخک
علائم و نشانه های سرخک به دو نوع ۴D و ۳C طبقه بندی می شوند. ۴D تب ۴ روزه را نشان می دهد. ۳Cs نشان دهنده سه بیماری یعنی سرفه ، کرورزا و ملتحمه است. علائم عمومی بیماری در زیر آورده شده است:
- تب چهار روزه (۴D)
- سرفه (مولد یا غیر مولد)
- کوریزا: تب ، سرماخوردگی و عطسه
- چشمان مایل به سرخی (ملتحمه)
- التهاب یک یا هر دو چشم
- تب می تواند تا ۱۰۴ درجه فارنهایت باشد
- آبریزش بینی
- لکه های کوپلیک: لکه های کوچک سفیدی در داخل دهان ایجاد می شود
- بثورات: برجستگی های بلند مایل به قرمز که چند روز پس از شروع تب ظاهر می شوند. از پشت گوش شروع می شود و به سر و گردن گسترش می یابد. به آرامی در قسمتهای دیگر بدن نیز پخش می شوند. این بثورات ۸ روز به طول می انجامد.
- خارش و سوزش پوست
- تغییر رنگ بثورات از قرمز به قهوه ای
عوارض
سرخک در مبتلایانی که سن کمی داشته باشند، نوزادان، کودکان دچار سوءتغذیه، افراد که سیستم ایمنی بدنشان خوب کار نمی‌کند، منجر به عوارض جدی از جمله کوری، التهاب مغز یا آنسفالیت، اسهال شدید، عفونت گوش و ذات‌الریه می‌شود. مجموعه این عوارض می‌تواند منجر به مرگ شوند.
علاوه بر علائم ذکر شده در بخش قبلی ، برخی از عوارض مرتبط با بیماری نیز وجود دارد. اینها ممکن است وخیم تر شود و شرایط را بدتر کند. برخی از عوارض در زیر ذکر شده است:
- اختلالات دستگاه گوارش مانند اسهال
- پنومونی (پنومونی باکتریایی ویروسی یا ثانویه)
- برونشیت (برونشیت باکتریایی ویروسی یا ثانویه)
- عفونت گوش میانی (Otitis media)
- زخم و زخم قرنیه
- التهاب مغزی
- پاناسفالیت اسکلروزان کننده زیر حاد
افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده به دلیل عفونت هایی مانند HIV و ایدز دارند به احتمال زیاد این عوارض را ایجاد می کنند. بارداری و کمبود ویتامین A نیز دو عامل اصلی عوارض فوق الذکر هستند.
سرخک در بزرگسالان
- اگرچه این بیماری اغلب کودکان را درگیر می کند اما بزرگسالان نیز می توانند سرخک بگیرند.. افرادی که واکسینه نشده اند در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- با توجه به تحقیقات مورد اعتماد مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) ، عوارض جدی نه تنها در کودکان خردسال بلکه در بزرگسالان بالای ۲۰ سال نیز دیده می شود. این عوارض می تواند مواردی مانند ذات الریه ، آنسفالیت و کوری را شامل شود.
- اگر شما یک فرد بالغ هستید که واکسیناسیون دریافت نکرده یا از وضعیت واکسیناسیون خود اطمینان ندارید ، برای دریافت واکسیناسیون باید به پزشک مراجعه کنید. حداقل یک دوز واکسن برای بزرگسالان واکسینه نشده توصیه می شود.
سرخک در نوزادان
- واکسن سرخک تا سن حداقل ۱۲ ماهگی به کودکان داده نمی شود. قبل از دریافت اولین دوز واکسن ، زمانی است که در برابر ویروس سرخک آسیب پذیر هستند.
- نوزادان از طریق مصونیت منفعل ، که از مادر به کودک در هنگام شیردهی انجام می شود ، از سرخک محافظت می کنند.
- با این حال نشان داده است که این مصونیت در مدت زمان بیش از ۲٫۵ ماه پس از تولد از بین می رود یا زمان شیردهی قطع می شود.
- o عوارض سرخک کودکان زیر ۵ سال را تهدید می کند.این موارد می تواند مواردی مانند پنومونی ، آنسفالیت و عفونت گوش را شامل شود که می تواند منجر به کم شنوایی شود.
دوره نهفتگی سرخک
دوره نهفتگی برای سرخک بین ۱۰ تا ۱۴ روز است.بعد از دوره اولیه نهفتگی ، ممکن است شروع به علائم غیر اختصاصی مانند تب ، سرفه و آبریزش بینی کنید. چند روز بعد بثورات شروع به توسعه می کنند.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که می توانید چهار روز قبل از ایجاد بثورات ، عفونت را به دیگران منتقل کنید. اگر فکر می کنید در معرض سرخک قرار گرفته اید و واکسینه نشده اید ، باید در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.
سرخک در دوران بارداری
خانمهای باردار که ایمنی نسبت به سرخک ندارند باید مراقب باشند که از قرار گرفتن در معرض افراد مبتلی به سرخک خودداری کنند.مبتلی شدن به سرخک در دوران بارداری می تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر مادر و جنین داشته باشد.
زنان باردار در معرض خطر عوارض ناشی از سرخک مانند ذات الریه قرار دارند . علاوه بر این ، داشتن سرخک در حین بارداری می تواند منجر به عوارض بارداری زیر شود:
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
اگر مادر سرخک نزدیک به تاریخ زایمان داشته باشد ، سرخک نیز می تواند از مادر به کودک منتقل شود. به این سرخک مادرزادی گفته می شود. نوزادان مبتلا به سرخک مادرزادی بعد از تولد دچار بثورات پوستی می شوند یا کمی بعد از آن دچار می شوند. آنها در معرض خطر بیشتری از عوارض هستند که می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
اگر باردار هستید و نسبت به سرخک مصون نیستید و معتقدید که در معرض ابتلا به سرخک هستید ، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. تزریق ایمونوگلوبولین ممکن است به جلوگیری از عفونت کمک کند.
تشخیص سرخک
از روي علائم باليني نمي توان با قطعيت در مورد تشخيص بيماري نتيجه گيري كرد، لذا تشخيص نهايي با جدا كردن آنتي بادي IgM اختصاصي سرخك در خون يا بزاق بيمار انجام مي شود. علاوه بر اين براي جداسازي ويروس و بررسي ژنوتايپ آن، از كليه موارد مشكوك نمونه ادرار و حلق تهيه مي شود.
جداسازي و پيشگيري :
- در مراكز بهداشتى درمانى و بيمارستان از مرحله شروع علائم اوليه تا 4 روز پس از بروز راش ها بايد احتياطات ايزولاسيون تنفسي (Airborne Isolation) و احتياطات استاندارد رعايت گردد:
- بيمار ترجيحاً در اتاق ايزوله فشار منفي بستري گردد.
- درب اتاق بسته نگه داشته شود.
- قبل از ورود به اتاق ماسك N95 پوشيده شود.
- قبل و پس از تماس با بيمار و وسايل اطراف بيمار اصول بهداشت دستها رعايت گردد.
- در تماس با ترشحات بيمار از گان، عينك و دستكش استفاده گردد.
- وسايل و تجهيزات بيمار(مانند فشارسنج، گوشي پزشكي، ترمومتر و …) از ديگر بيماران جداسازي گردد.
- ملاقات محدود گردد و افراد با نقص سيستم ايمني اجازه ورود به اتاق را نداشته باشند.
- موارد بيمار در طى 4 الي 9 روز بعد از شروع راش بايد استراحت در منزل داشته و درصورت نياز به خروج از منزل ماسك تنفسي (ماسك جراحي) استفاده نمايند.
- كودكان در سن مدرسه بايد به مدت 4 روز پس از ظهور راش ها از رفتن به مدرسه خودداري كنند.
- شستن دستها و استفاده از دستمال يكبار مصرف در حين سرفه و عطسه و همچنين دفع صحيح آن بايد به بيمار و اطرافيان آموزش داده شود.
- در طى اين مدت بيماران نبايد با افراد حساس فاميل(نوزادان و افراد غيرواكسينه) درتماس باشند و فقط افراد واكسينه اجازه ملاقات با بيمار را دارند.
- بيماران فقط در موارد ضرورى بايد در بيمارستان بسترى شوند زيرا خطر بالاى انتقال داخل بيمارستانى وجود دارد.در بيمارستان از مرحلة آبريزش بيني و قبل از ظهور تب تا 4 الي 9 روز بعد از بثورات پوستي، خطر انتشار ويروس به ساير بيماران بستري و در معرض خطر، وجود دارد.
درمان و پیشگیری
هیچ درمانی خاص برای سرخک وجود ندارد. برخلاف عفونت های باکتریایی ، عفونت های ویروسی به آنتی بیوتیک ها حساس نیستند.
طول درمان سرخک:
این ویروس و علائم به طور معمول در حدود دو یا سه هفته از بین می روند.
برخی از رفتارهای پیشگیرانه برای افرادی که احتمالاً در معرض ویروس هستند ، وچود دارند. این موارد می تواند به جلوگیری از عفونت یا کاهش شدت آن کمک کند. آنها شامل موارد زیر هستند:
- واکسن سرخک ، طی ۷۲ ساعت از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک
- دوز پروتئینهای ایمنی به نام ایمونوگلوبولین ، در طی شش روز پس از قرار گرفتن در معرض
پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به بهبودی شما توصیه کند:
- استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (Advil) برای کاهش تب
- استراحت کنید تا به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنید
- مایعات فراوان بنوشید
- از مرطوب کننده هوا برای سهولت در سرفه و گلو درد در محیط اتاق استفاده کنید.
- مکمل های ویتامین A استفاده کنید.
جلوگیری از سرخک
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها توصیه می کند که کودکان و بزرگسالان برای جلوگیری از سرخک واکسن سرخک دریافت کنند.
واکسن سرخک در کودکان
- برای جلوگیری از سرخک در کودکان ، پزشکان معمولاً اولین دوز واکسن را بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی به نوزادان می دهند که دوز دوم آن به طور معمول بین ۴ تا ۶ سال تجویز می شود.
- اگر به همراه فرزندتان بین ۶ تا ۱۱ ماهه به خارج از کشور سفر می کنید ، درمورد واکسن سرخک زودتر با پزشک فرزند خود صحبت کنید.
اگر کودک یا نوجوان شما در دو نوبت توصیه شده دو دوز را دریافت نکرده باشد ، ممکن است به مدت دو هفته از دو واکسن استفاده کند.
واکسن سرخک در بزرگسالان
اگر بزرگسال باشید ممکن است به واکسن سرخک احتیاج داشته باشید
جلوگیری از سرخک:
اگر شخصی در خانواده شما سرخک دارد ، برای محافظت از خانواده و دوستان آسیب پذیر این اقدامات احتیاط را انجام دهید:
- قرنطینه: از آنجا که سرخک از حدود چهار روز قبل تا چهار روز پس از شروع بثورات واگیر است ، افراد مبتلا به سرخک نباید به فعالیتهایی بپردازند که در این مدت با افراد دیگر ارتباط برقرار کنند.
- ایزوله: قرنطینه کردن فرد بیمار.
- واکسینه شدن: مطمئن باشید هر کسی که خطر ابتلا به سرخک رادارد هرچه سریعتر واکسن سرخک را دریافت کند. این شامل شیرخواران بزرگتر از ۶ ماه و هرکس متولد ۱۹۵۷ یا بعد از آن است که اسناد و مدارک کتبی مبنی بر واکسیناسیون را ندارد ، یا در گذشته مدارکی از مصونیت ایمنی یا ابتلا به سرخک ندارد.
واکسیناسیون
واکسیناسیون نقش مهمی در کاهش شدید موارد ابتلا به این بیماری داشته‌است. معمولاً واکسن دو بار یکی در ۱۲–۱۵ ماهگی (کودکان زیر ۱۲ ماه معمولاً ایمنی بالایی نسبت به بیماری دارند) و یکی در ۴ یا ۵ سالگی زده می‌شود. در صورت مشاهدهٔ سرخک در یک مدرسهٔ شبانه‌روزی یا جایی شبیه به آن نیز تمام افراد واکسیناسیون می‌شوند.
سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده که در کشورهای توسعه‌نیافته‌ای که سرخک بسیار شایع است، واکسن دو بار در سنین ۶ و ۹ ماهگی تزریق شود.
